De zeeverzekering

Voorwoord :

De wereld van de zeeverzekeringen is voor velen een hermetisch afgesloten ruimte. De zeeverzekering is behouden aan een beperkt aantal personen die ingewijd zijn in de kunst en de kennis van de zeeverzekeringen. Binnen het kader van het recht is de zeeverzekeringsrecht een buitenbeentje, inclusief zijn collega zee- en transportrecht. Het maritiem recht waaronder beide vallen behoren tot het meest interessantste rechtsdomeinen van de rechtswetenschappen. De rijkelijke geschiedenis die de maritieme wereld bezit, oogt duidelijk in de ontwikkeling die het maritiem recht heeft ondergaan. Uniek aan het maritiem recht is het feit van ontwikkeling van binnenuit. De vernieuwing en historie gaan dan ook hand in hand met elkaar. De aanwezigheid van de haven van Antwerpen – 2de van Europa na Rotterdam- laat enige nautische harten sneller slaan.

“ How inappropriate to call this planet Earth ,

when it is quite cleary Ocean.”
Attributed to Arthur C. Clarke

Inleiding

Zeerecht en zeeverzekeringen

Als we het onderling verband willen aanduiden tussen beide moeten we een heel eind terug keren in de geschiedenis. Al reeds in de Klassieke Oudheid hadden we een uitgebreid netwerk van handelscentra en handelsroute ertussen. Het transport in het algemeen ( over zee, op land ) was een gevaarlijk avontuur. De handelsschepen vertrokken uit de haven met een exotische bestemming, zonder enig contact te hebben met het handelsschip in kwestie tijdens de reis. Een oplossing moest gezocht worden om de risico’s aan het maritiem avontuur te gaan vermijden. In onze huidig bestaan hebben we vele soorten verzekeringen. Wij – burgers- komen het meest in contact met de landverzekeringen. We hebben twee visies over het bestaan van de landverzekeringen. Enerzijds hebben we een partij die beweren dat de zeeverzekering de oorsprong is van alle huidige verzekeringen. Anderzijds hebben we de partij die beweren dat de landverzekering ( ook wel niet-maritieme verzekeringen genaamd ) hun eigen ontstaan hebben gekend en de ontwikkeling eigen zijn aan hun bestaanswijze. In elk geval is er duidelijkheid dat de zeeverzekering een deel / type is van de vervoerstransport / vervoerswijze en bij deze onder het transportverzekeringsrecht vallen. Oorsprong van de zeeverzekering Reeds in de Klassieke Oudheid was de maritieme handel al ruimschoots aanwezig. De Romeinen hadden een wereldbeeld van ‘Mare Nostrum’, in dit geval moest een ruime maritieme handelsvloot aanwezig zijn. De maritieme handel speelde toen al een zeer belangrijk aspect in het leven van de Romeinen. De wereld vandaag zonder maritieme handel zou een wereld zijn zonder overlevingskansen. In de Grieks-Romeinse periode werden de eerste rechtslijnen geschreven betreffende de maritieme handel en anderzijds het aspect van de zeeverzekering. We bespreken –beknopt- twee vormen van recht en verzekering.

1. De averij-grosse of het solidariteitsbeginsel Indien we een volgeladen schip bekijken, kunnen we die onderverdelen in verschillende partijen, die we tevens belanghebbenden noemen.

a. Schip b. Lading c. Vracht d. Container ( is sinds kort ontstaan, en wordt daarom vermeld )

Het solidariteitsprincipe steunt op de solidariteitsbeginsel tussen de drie ( of heden vier ) partijen, ook al heeft men als partij geen schade ondervonden. Er komen maar twee vormen van averij in aanmerking voor het averij-grosseprincipe.

uitzonderlijke kosten ( buitengewone kosten )
uittreksel uit W.KH./ZEEWET, Titel III, hoofdstuk III. Averij en averijregeling

art 144. Alle buitengewone kosten ten dienste van het schip en de goederen, gezamenlijk of afzonderlijk gemaakt, alle schade aan het schip of aan de goederen overkomen vanaf de lading en afvaart tot aan de terugkomst en lossing worden als averij gerekend.

* opzettelijke schade toegebracht voor het gemeenschappelijk heil een voorbeeld: Lex Rhodia De Jactu De verdelingsregel wordt bepaald door de reglementering te vinden in de bepalingen van de ‘York-Antwerp Rules’ uitgebracht door het CMI. De regeling van het proportioneel spreiden van de globale kost is afhankelijk van de waarde van de betrokken belanghebbenden.

2. De bodemerij of zeelening uittreksel uit W.KH./ZEEWET, Titel V. Bodemerij

art 179. Een lening op bodemerij kan door de kapitein alleen worden aangegaan voor de bekostiging van herstellingen of andere buitengewone behoeften van schip of landing, of voor de vervanging van voorwerpen die door zeeongevallen verloren zijn gegaan. [Daartoe moet in België machtiging worden verleend door de rechtbank van koophandel; in het buitenland door de consul, de vice-consul of, bij ontstentenis, door de plaatselijke overheid.]

Historisch gezien was zeevervoer of zee-exploratie een groot financieel gebeuren. Bij dergelijke zee-exploraties of vervoer van goederen werd er financiering gevraagd aan financiële rijvermogende personen. Zij traden op als financierder, maar tevens als persoon die een wilde gok had genomen. De bodemerij was een gokspel voor de financierder. Enerzijds was er geen terugbetaling van het geleende bedrag, indien het schip géén behouden vaart had. Anderzijds bij behouden vaart, moest het bedrag terugbetaald worden met een bijkomende interest of bodemerijpremie genaamd. Deze premies gingen na verloop van tijd excessieve proporties aannemen. In 1249 maakte een pauselijk edict einde aan de excessieve premies. De zeevervoerders gingen op zoek naar nieuwe middelen om aan financiering te komen. Het systeem bestond er dan ook in de volgorde van de bodemerij te gaan omkeren. De geboorte van de zeeverzekering is hieruit gekomen. De zeevervoerders verkregen een betaling onder de vorm van een vergoeding bij een ongeval of verlies van het schip. Als tegenprestatie moesten de zeevervoerders een premie betalen.